Astma - przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie

Astma to choroba układu oddechowego, polegająca na przewlekłym zapaleniu oskrzeli, które prowadzi do powstawania niekontrolowanego ich skurczu. Astma jest chorobą, która z roku na rok występuje coraz częściej, a szczególny wzrost zachorowań zauważa się w krajach bardzo rozwiniętych. Inaczej tę chorobę nazywa się dychawicą oskrzelową. Jakie są przyczyny pojawiania się tej choroby i czy osoby z tą dolegliwością są skazani na nią do końca życia?

Astma - czym jest?

Astma to choroba układu oddechowego, która przejawia się nasilonym skurczem oskrzeli. Jest najczęściej związana z występowaniem przewlekłego zapalenia dróg oddechowych. Chorobę tę określa się jako schorzenie heterogenne, czyli takie, które posiada wiele postaci. Astma jest chorobą, którą w większości przypadków udaje się skutecznie leczyć i zmniejszyć nasilenie objawów. Jednak choroba ta posiada tendencję do nawrotów oraz nasilonych ataków. Należy pamiętać, że choroba ta nie powinna być bagatelizowana, bo zaostrzenie choroby może prowadzić do niewydolności oddechowej, a tę leczy się szpitalnie. U zdrowego człowieka proces zapalny powstaje na skutek reakcji organizmu na patogeny, takie jak bakterie, grzyby czy wirusy. Dopiero po styczności z zagrażającymi czynnikami uruchamia się odpowiedź immunologiczna w postaci stanu zapalnego, który ma na celu zwalczyć zagrożenie. U osób chorych na astmę pojawia się przewlekły stan zapalny, który nie jest wynikiem styczności z zagrożeniem. 

Czy astma to jest to samo, co astma oskrzelowa?

Astma to ogólne pojęcie określające przewlekły stan zapalny, charakteryzujący się nadreaktywnością oskrzeli. Astma może być alergiczna, wysiłkowa, oskrzelowa i sercowa. Czym więc różnią się te określenia?

Astma w Polsce

W Polsce na astmę choruje około 5% społeczeństwa. W większości są to kobiety, to właśnie one posiadają większą tendencję do zachorowania na tę chorobę układu oddechowego. Wśród dzieci do 10 roku życia astma atakuje w większości chłopców, ze względu na większe napięcie nabłonka w oskrzelach oraz na mniejszą średnicę w oskrzelach. Po ukończeniu 10 roku życia większa skłonność zanika. 

Objawy astmy 

Astma charakteryzuje się występowaniem duszności o różnym nasileniu. Duszności mogą pojawiać się bez względu na porę dnia. Chorzy doświadczają ataków zarówno w dzień jak i w nocy. Pacjenci opisują napady jako duszności połączone z uciskiem w klatce piersiowej. Dodatkowo występuje świszczący oddech, męczący, suchy napadowy kaszel. Chorzy również narzekają na występowanie nieżytu nosa.

Rodzaje astmy

Jeszcze do niedawna stosowano klasyfikację astmy, która uwzględniała następujące postacie astmy:

• postać łagodna - to taka, w której objawy pojawiają się sporadycznie i mają łagodny przebieg. Ta postać astmy w większości przypadków nie wymaga podawania leków, bo objawy ustępują samoistnie. 
• postać przewlekła, umiarkowana - objawy nasilają się przez wiele tygodni, dni lub godzin. Przyczyną tej postaci jest najczęściej infekcja. 
• postać przewlekła- objawy pojawiają się nagle, utrzymują się bardzo długo i stan chorego wymaga podawania leku, który umożliwi normalne funkcjonowanie. Postacie przewlekłe często wymagają leczenia szpitalnego i stałej opieki lekarza. 

Nowa klasyfikacja astmy 

Obecnie stosuje się nową klasyfikację astmy, zmiana ta ma wpłynąć na podejmowanie lepszych decyzji dotyczących stosowania leków. Obecnie astmę dzieli się na następujące rodzaje:

• astma kontrolowana
• astma częściowo kontrolowana
• astma niekontrolowana

Postacie astmy 

Postacie astmy dzielone są ze względu na przebieg i objawy choroby. Wyróżniamy:

• astma aspirynowa - napady pojawiają się od kilkudziesięciu minut do kilku godzin od przyjęcia kwasu acetylosalicylowego, czyli popularnej aspiryny. Chory na astmę aspirynową doświadcza duszności, kataru, łzawienia oczu oraz podrażnienia spojówek. 
• astma w okresie przedmiesiączkowym - objawy pojawiają się na kilka dni przed menstruacją, ustępują po pojawieniu się miesiączki.
• astma zawodowa - postać astmy wywołana czynnikami obecnymi w pracy. Objawy pojawiają się w momencie przebywania wśród czynników wywołujących napady
• astma wysiłkowa - ten rodzaj napadów nie jest uznawany jako podjednostka astmy, objawy są wynikiem nadreaktywności oskrzeli. 
• astma sterydozależna - przebieg choroby jest kontrolowany za pomocą glikokortykosteroidów. Oznacza to, że tylko po podaniu leków objawy ustępują. 
• astma steroidooporna - rodzaj choroby odporny na działanie glikokortykosteroidów
• astma atopowa - występuje u dzieci i jest spowodowana nadwrażliwością oskrzeli na różne czynniki. 

Dlaczego u astmatyków występują duszności?

Przyczyną powstawania napadów duszności u astmatyków jest zły przepływ powietrza przez oskrzela, który wynika z:

• skurczu mięśni gładkich
• obrzęku błony śluzowej
• przebudowy ściany oskrzeli

Czynniki wywołujące astmę

Uważa się, że na rozwój astmy ma wpływ wiele czynników.

• astma rozwija się szybciej u osób, które posiadają uwarunkowania genetyczne. Jeśli jedno z rodziców choruję na astmę istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko również zachoruję na tę chorobę
• alergicy są bardziej podatni na występowanie astmy
• badania dowodzą, że pacjenci po przebyciu ostrej infekcji płuc lub oskrzeli wymagającej hospitalizacji posiadają również skłonność do pojawienia się astmy
• na astmę narażeni szczególnie są pacjenci posiadający świszczący oddech nie związany z przeziębieniem.
• w wieku dziecięcym do 10 roku życia narażeni są bardziej chłopcy, zaś w dorosłym kobiety.
• otyłość również może być czynnikiem wywołującym astmę
• przebywanie w zanieczyszczonym środowisku wpływa na rozwój tej choroby układu oddechowego
• częste choroby układu oddechowego w wieku dziecięcym również wpływają na rozwój astmy w przyszłości
• wcześniactwo
• bierne palenie papierosów
• narażenie zawodowe

Leczenie astmy

Mimo tego, że medycyna wciąż się rozwija i prowadzone są badania w kierunku astmy, nadal choroba trwa latami, a niekiedy trwa do końca życia chorego. Jest to choroba przewlekła, wymagająca przyjmowania leków. W leczeniu bardzo ważne jest dobranie odpowiedniej metody, która będzie skutecznie zmniejszać ataki i im zapobiegać.

Co udaje się uzyskać po przyjmowaniu leków?

Podczas przyjmowania leków chorobę można kontrolować. Objawy można złagodzić i zapobiec powstawaniu nieodwracalnych uszkodzeń oskrzeli. Leki dla astmatyków zapobiegają zaostrzeniu choroby oraz jej nawrotom. Astma przede wszystkim zmniejsza wydolność pacjenta, a za pomocą leków można normalnie funkcjonować. 

Rodzaje leków na astmę

Głównymi lekami w leczeniu astmy są glikokortykosteroidy wziewne oraz beta-2-mimetyki.

• wziewne glikokortykosteroidy - są to skuteczne leki przeciwzapalne, dzięki którym można kontrolować chorobę. Ten rodzaj leków nie prowadzi do wyleczenia. Przyczyniają się do zmniejszenia dolegliwości i zachowywania odpowiednich funkcji płuc. Skuteczność zależy od regularnego przyjmowania tego typu leków. Glikokortykosteroidy nie powodują większych skutków ubocznych spowodowanych przewlekłym przyjmowaniem przez pacjentów. Jedynym zagrożeniem jest skłonność do podrażnień błony śluzowej i powstawania pleśniawek.
• beta-2-mimetyki - to leki przyczyniające się do rozkurczania oskrzeli i zapobiegania ich ponownemu skurczowi. Ten rodzaj leków podaje się wraz z glikokortykosteroidami, bowiem podawanie ich osobno może przyczynić się do zaostrzenia napadów choroby. Skutkami ubocznymi podczas przyjmowania beta-2-mimetyków jest kołatanie serca i drżenie rąk, które ustępuje po około kilkunastu minutach od działania leków. 

Obecnie stosuje się również preparaty łączone, które mają na celu zwiększyć bezpieczeństwo pacjentów oraz być wygodne dla pacjenta. Do tej grupy leków zaliczamy:

• leki antyleukotrienowe - to rodzaj leków doustnych, które działają przeciwzapalnie z mniejszą siłą niż glikokortykosteroidy, ale posiadają dodatkowo działanie rozkurczowe. Wykazują również słabsze działanie niż beta-2-mimetyki, jednak są skuteczne w kontrolowaniu choroby. Ta grupa leków zaliczana jest do bezpiecznych, rzadko powoduje działania niepożądane. 
• teofilina - działa również przeciwzapalnie i rozkurczowo, z mniejszą siłą niż wziewne glikokortykosteroidy oraz beta-2-mimetyki. Ta postać leku jest stosowana dosyć rzadko, jedynie w ciężkich przypadkach astmy. Jest również łączona z innymi lekami. 
• kromony - leki przeciwzapalne wykazujące dobrą tolerancję u pacjentów. Stosowane są coraz rzadziej, ze względu na możliwość wyboru leków łączonych
• doustne glikokortykosteroidy - stosowane w ciężkich przypadkach astmy. Chociaż wykazują pozytywne działanie na pacjentach w poważnym stadium, przyjmowane przewlekle mogą prowadzić do występowanie cukrzycy, otyłości, czy nadciśnienia. Przyjmowanie tych leków powinno odbywać się pod stałą kontrolą lekarza. 
• przeciwciała anty-IgE - to lek biologiczny stosowany w astmie IgE-zależnej, stosowany jedynie u osób z astmą alergiczną. 

Leki stosowane doraźnie

W przebiegu astmy stosuje się leki doraźne, które mają za zadanie zmniejszyć napady. 

• B2-mimetyki wziewne - (saba-fenoterol, salbutamol) stosuje się podczas występowania nagłych ataków po wysiłku. Działanie tych leków jest natychmiastowe. 
• bromek ipratropium -  stosowany w przypadku nietolerancji beta-2-mimetyków.  

Badania na astmę

Badania w kierunku astmy są wykonywane na podstawie dokładnego wywiadu lekarza. Po zaobserwowaniu u pacjenta symptomów sugerujących występowanie astmy chory zostaje wysłany na badania:

• spirometrii, która ocenia drożność oskrzeli oraz skuteczności leczenia po podaniu leków. Badanie wykrywa zwężenie oskrzeli, które jest obecne podczas tej choroby układu oddechowego. 
• spirometria z próbą rozkurczową, to badanie polegające na zaobserwowaniu zmian po podaniu leków rozkurczowych. 
• pomiar szczytowego przepływu wydechowego PEF - to pomiar prędkości przepływu wydychanego powietrza. Dzięki temu możemy określić wielkość płuc oraz średnicę oskrzeli. Ten rodzaj badania wykonuje się głównie u pacjentów z ciężkim przebiegiem astmy.
• próba prowokacji oskrzeli - wykonanie spirometrii przed wysiłkiem i po wysiłku. 
• test prowokacji oskrzeli -  podanie alergenu przed i po wykonaniu spirometrii. 

Astma i inne choroby

Objawy astmatyczne występują również w wielu innych chorobach, dlatego diagnostyka odgrywa tutaj ogromną rolę. Choroby przy których mogą pojawić się objawy dychawicy oskrzelowej:

• zastoinowa niewydolność serca
• przewlekła obturacyjna choroba płuc
  
• zatorowość płucna
• śródmiąższowa choroba płuc
• zaburzenia lękowe
• gruźlica
• mukowiscydoza
  
• połknięcie ciała obcego
• dysfunkcja fałdów głosowych
• zapalenie płuc z nadreaktywnością oskrzeli

Jak zapobiec astmie?

U osób narażonych na występowanie astmy powinno zwrócić się szczególną uwagę na ruch. Wysiłek fizyczny zwiększa wydolność organizmu. Dodatkowo osoby podatne na te schorzenie powinny unikać palenia papierosów oraz przebywania w pomieszczeniach wśród palących. Należy również wyeliminować ze swojego otoczenia czynniki wywołujące reakcję alergiczną. Styczność z alergenami może prowadzić do powstawania nieprawidłowej odpowiedzi organizmu. Należy również często wietrzyć mieszkanie oraz sprzątać, jak często się da. Zanieczyszczone powietrze może prowadzić do rozwoju astmy. To, w jakich warunkach żyjemy, również ma wpływ na rozwój wielu chorób, nie tylko tych układu oddechowego. Nie sposób też nie wspomnieć o diecie, jest ona niezbędnym elementem do zachowania dobrej formy organizmu. Aby organizm prawidłowo funkcjonował należy przyjmować posiłki zróżnicowane, w ten sposób dostarczamy do organizmu witaminy i minerały. 

Astma jest chorobą przewlekłą, która utrudnia normalne funkcjonowanie. Należy jednak pamiętać, że astma to nie wyrok. Dobrze leczona może nie wpływać na codzienne życie. Dlatego warto się badać! Dobra diagnoza to już połowa sukcesu. Odpowiednio dobrane leki to pełna kontrola nad chorobą.