Zespół policystycznych jajników - objawy, przyczyny i leczenie

Zespół policystycznych jajników to choroba, która występuje u 20% kobiet w wieku rozrodczym. Uważa się, że jest to jedna z najczęstszych przyczyn problemów z płodnością. Zespół ten występuje pod kilkoma nazwami, schorzenie to nazywany również zespołem wielotorbielowatych jajników lub androgenizmem jajnikowym. PCOS, bo taki skrót nosi ta choroba, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń endokrynologicznych

Czym jest zespół policystycznych jajników?

PCOS (polycystic ovary syndrome) jest zaburzeniem w wydzielaniu hormonów. Choroba ta w większości przypadków zostaje zdiagnozowana między 20. a 30. rokiem życia. To właśnie wtedy kobiety próbują zajść w ciążę i zauważają u siebie problemy. Niemożność zajścia w ciążę skłania pacjentkę do wizyty u ginekologa. Kobiety z zespołem policystycznych jajników mają problemy z płodnością, nadmiernym owłosieniem, trądzikiem oraz łysieniem androgenowym. Dodatkowo u pacjentek z PCOS występuje insulinooporność i związana z nią hiperinsulinemia, która może prowadzić do rozwoju miażdżycy tętnic, nadciśnienia i cukrzycy typu II. W przebiegu tej choroby dochodzi do zaburzeń hormonalnych, na skutek których komórki jajowe nie dojrzewają lub po prostu nie mogą zostać uwolnione podczas owulacji. Pęcherzyki jajnikowe otaczające komórki jajowe obumierają i zamieniają się w małe torbiele. 

Objawy zespołu policystycznych jajników

Objawem widocznym dla osób trzecich jest występowanie nadmiernego owłosienia, które jest podobne do owłosienia męskiego. Występuje w okolicach sutków, twarzy oraz okolicy lędźwiowo krzyżowej. Dodatkowo pacjentki z PCOS skarżą się na nieuzasadnione przybieranie na wadze, które ciężko zwalczyć. Te trudności może powodować wrodzona insulinooporność, która często jest przyczyną problemów z zajściem w ciążę. Kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników często borykają się z zaburzeniami psychicznymi. Obecne badania dowodzą, że podczas zaburzeń hormonalnych kobiety posiadają skłonność do pojawiania się lęków i depresji. Objawami policystycznych jajników są:

• nieregularne cykle miesiączkowe
• brak owulacji lub rzadkie ich występowanie
• nadmierne owłosienie przypominające owłosienie męskie
• trądzik na plecach i twarzy
• nadmiar androgenów
• liczne torbiele na jajnikach

Przyczyny zespołu policystycznych jajników

Przyczyna powstawania choroby nie jest do końca poznana. Bierze się pod uwagę kilka czynników, które mogą prowadzić do jej występowania. Za główny czynnik uznawane są zaburzenia hormonalne. Potwierdzoną informacją jest to, że zmiany w jajnikach, które prowadzą do powstawania zespołu, zachodzą na skutek zbyt dużej ilości męskich hormonów. Uważa się, że skłonność do zachorowania ma też podłoże genetyczne. Dodatkowo na zachorowanie może mieć wpływ otyłość oraz cukrzyca.

Zespół policystycznych jajników, a ciąża

Nie wszystkie kobiety dotknięte PCOS są całkowicie bezpłodne Zespół policystycznych jajników może utrudniać zajście w ciążę, ale często po wprowadzeniu odpowiedniego leczenia, kobiety z tym schorzeniem zachodzą w ciążę. 

Diagnostyka zespołu policystycznych jajników

Postawienie diagnozy opiera się na wywiadzie ginekologa, endokrynologa oraz dodatkowych badaniach laboratoryjnych. Lekarz zleca badania takie jak:

• testosteron
• FT3
• FT4
• SHBG
• DHEA-S
• TSH
• LH 
• prolaktyna
• insulina
• androstendion
• glukoza

W przypadku zaburzeń w stężeniu poszczególnych parametrów, przeprowadza się dodatkowo badania obrazowe usg w celu potwierdzenia diagnozy. Ważne - nie każda kobieta posiadająca wielotorbielowatość musi chorować na zespół policystycznych jajników, dlatego badania obrazowe potwierdzają diagnozę w przypadku zaburzeń innych parametrów. 

Leczenie zespołu policystycznych jajników

Ze względu na występowanie podczas tego schorzenia wielu innych dolegliwości, jak insulinooporność i zaburzenia hormonalne, terapia powinna być wielokierunkowa. Podczas leczenia PCOS zostają wdrożone leki antyandrogenowe, które zmniejszają objawy. Dodatkowo stosuje się środki antykoncepcyjne dwuskładnikowe. Terapia jest długotrwała i powinna być stosowana równocześnie z odpowiednią dietą oraz aktywnością fizyczną. Podczas zespołu występuje często problem z nadmiernymi kilogramami, dlatego należy pracować nad zdrowymi nawykami. Leczenie może być zróżnicowane w zależności od obecnych potrzeb pacjentki. To oznacza, że leczenie u kobiet pragnących mieć dziecko będzie się różniło od pań, które chcą pozbyć się typowych objawów przy tej chorobie. Obecnie dostępne metody leczenia PCOS:

• leki o działaniu antyandrogennym 
• antykoncepcja estrogenowo-gestagenowa
• stymulacja owulacji
• zapłodnienie in-vitro
• kauteryzacja jajników
• zmiana stylu życia

Leki antyandrogenowe i dwuskładnikowa antykoncepcja to jedne z najczęstszych metod wykorzystywanych podczas leczenia zespołu policystycznych jajników. U kobiet, które zgłaszają się do lekarza z problemami zajścia w ciążę i okazuje się, że chorują na PCOS, stosuje się terapię polegającą na stymulacji owulacji. W przypadku braku rezultatów stosuje się metodę zapłodnienia in vitro. Istnieje również metoda kauteryzacji jajników, która polega na usunięciu torbieli metodą laparoskopową. Ta metoda jest obarczona dużym ryzykiem niepłodności w przyszłości.  

Rokowania PCOS

Większość pacjentek poddanych prawidłowej terapii odczuwa znaczą poprawę, a ciąża jest realna u większości pacjentek. Ważne jest, aby również pacjentka zmieniła swoje złe nawyki żywieniowe oraz zwiększyła aktywność fizyczną, aby przyczynić się do lepszych rezultatów w leczeniu.

Zespół policystycznych jajników to nie wyrok, to choroba, która zmniejsza komfort życia u kobiet. Jednak należy pamiętać, że obecne metody są dość skuteczne, odpowiednio wdrożone nie tylko zmniejszą dolegliwości takie jak nieregularne miesiączki, czy nadmierny zarost, ale również zwiększają szanse na zajście w ciążę.