Odleżyny - leczenie, przyczyny i profilaktyka

Odleżyny to schorzenie, które w większości dotyczy osób długotrwale unieruchomionych. Na powstawanie odleżyn ma wpływ wiele czynników, jednak ich główną przyczyną jest ucisk na tkankę, a w konsekwencji słabe jej ukrwienie. Leczenie odleżyn jest niezwykle ciężkie, szczególnie u pacjentów leżących. Zmiany te powodują ból i dyskomfort, dlatego ważne jest, aby zapobiegać ich powstawaniu. 

Czym są odleżyny?

Podczas długotrwałego leżenia pacjenta dochodzi do martwicy tkanek. Dzieje się tak na skutek ucisku ciała pacjenta w miejscach słabo ukrwionych. Odleżyny mogą dotyczyć naskórka, całej grubości skóry, tkanki podskórnej i mięśni. Odleżyny charakteryzują się również stanami zapalnymi wokół rany, najczęściej pojawia się również wydzielina ropna. Problem ten dotyczy głównie pacjentów unieruchomionych, którzy nie mają możliwości zmiany pozycji podczas choroby. U takich osób najczęściej dochodzi do martwicy tkanek skóry oraz owrzodzeń.

Co sprzyja powstawaniu odleżyn?

Poza długotrwałym leżeniem w jednej pozycji istnieje kilka czynników, które wpływają na powstawanie odleżyn. Duży wpływ na tendencję do powstawania zmian mają zaburzenia elektrolitowe, co oznacza, że osoby słabo nawodnione są bardziej narażone na powstawanie odleżyn. Dodatkowo osoby posiadające zbyt małą ilość krwi lub niedobór białka są narażone na powstawanie martwicy. Istnieją również choroby i warunki, które sprzyjają rozwojowi odleżyn. Są to między innymi:

• cukrzyca
  
• miażdżyca
• otyłość
• choroby układu oddechowego
• niedożywienie
• nietrzymanie moczu
• podeszły wiek

Odleżyny to zmiany, które idealnie rozwijają się w warunkach wilgotnych, dlatego szczególnie narażone na powstawanie tych zmian są osoby z problemem nietrzymania moczu. Otyłość powoduje większy nacisk na tkankę, co sprzyja również powstawaniu zmian. 

Stopnie ran odleżynowych

Istnieje podział ran odleżynowych w zależności od zaawansowania ran.

Leczenie odleżyn

Leczenie odleżyn do długotrwały proces, który nie zawsze przynosi pożądane rezultaty. Dzieje się tak na skutek braku skutecznej metody leczenia. Leczenie polega na zapobieganiu rozprzestrzeniania się ran lub jej całkowitego wyleczenia, jeśli jest to możliwe. Wszystko zależy od zaawansowania zmian. W początkowym stadium zaleca się stosowanie opatrunków, które przyczynią się do lepszego gojenia ran, wdrożenia maści przeciwodleżynowych oraz zmiany warunków rekonwalescencji chorego. Oznacza to w praktyce częstą zmianę pozycji oraz wdrożenie np. materacy przeciwodleżynowych. W przypadku występowania odleżyn o charakterze stopnia III, IV i V należy podjąć leczenie pod okiem specjalisty. Często w tych przypadkach jest konieczna interwencja chirurgiczna. W mniej zaawansowanych przypadkach można sięgnąć po preparaty hydrożelowe, błony poliuretanowe, maści z alantoiną. Dodatkowo w celu zapobiegania problemom z ukrwieniem warto stosować metody uciskowe, czyli ściskać skórę w celu pobudzenia ukrwienia.

Profilaktyka odleżyn

Lepiej zapobiegać, niż leczyć! Ze względu na trudność gojenia się ran, warto pomyśleć o wdrożeniu kilku zasad w opiece nad osobami unieruchomionymi. Zasady, których powinniśmy się trzymać w celu zmniejszenia ryzyka występowania odleżyn to:

• trzeźwa ocena ryzyka występowania problemu - czyli musimy sobie zdawać sprawę, że należy wdrożyć profilaktykę u osób leżących lub jeżdżących na wózku, bo odleżyny to problem, który występuje u większości osób unieruchomionych.
• właściwa dieta, która zapobiegnie powstawaniu niedoborów, które sprzyjają powstawaniu zmian oraz uniknięcie sytuacji, w której pacjent stanie się otyły lub niedożywiony. Dieta osób leżących powinna być wzbogacona o witaminę C i cynk. Te mikroelementy, a w zasadzie ich niedobór wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania odleżyn oraz utrudnionym gojeniem już obecnych zmian. 
• zmiana ucisku w miejscach najbardziej narażonych na powstawanie odleżyn. Należy wdrożyć częstą zmianę pozycji, aby zapobiec powstawaniu zaburzeń w krążeniu 
• prawidłowa higiena - jest szczególnie ważna u osób, które się nie poruszają i mają problem z samodzielnym załatwianiem swoich potrzeb. Miejsca intymne są szczególnie narażone na ryzyko występowania odleżyn, zmiany te powstają szybko w miejscach narażonych na wilgotność. 

W przypadku występowania u pacjenta niedoborów witamin i minerałów warto rozważyć wprowadzenie suplementacji. Obecnie w aptece mamy szeroki wybór produktów w postaci tabletek, pastylek, saszetek i płynów, które skutecznie uzupełniają organizm w niezbędne mikroelementy. 

Ważne zalecenia:

Aby zmniejszyć ryzyko występowania zmian, należy wdrożyć kilka zasad:

• chory co 3-4 godziny powinien zmieniać pozycję. U pacjentów trwale unieruchomionych, osoba opiekująca się powinna zmieniać położenie ciała w regularnych odstępach czasowych, dodatkowo podczas tej zmiany, jeśli istnieje taka możliwość, mobilizować chorego do wykonywania ruchów.
• osoba długotrwale leżąca powinna mieć zapewniony materac oraz poduszkę przeciwodleżynową. Specjalistyczne akcesoria pomagają doprowadzić tlen do wszystkich tkanek oraz zapobiegają powstawaniu martwicy. Odpowiednie będą również akcesoria takie jak krążki przeciwodleżynowe, które umieszcza się pod łokciami i kostkami.
• stosować kremy i maści zawierające składniki zmniejszające ryzyko powstawania zmian

Odleżyny to problem, który często wymaga dużego nakładu finansowego podczas leczenia, dlatego trzeba wdrażać profilaktykę, zanim dojdzie do powstawania rozległych zmian. Należy pamiętać, że nie jest to jedynie problem estetyczny, ale również jest to schorzenie, które objawia się bólem i dyskomfortem.